نتایج بزرگترین تحقیق ملی درباره «دیابت»/ شیوع نگران کننده دیابت

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، نتایج این مطالعه ملی اپیدمیولوژیک در مقاله‌ای تحت عنوان Nationwide prevalence of diabetes and pre-diabetes and associated risk factors among Iranian adults;analysis of data from the PERSIAN cohort study اکتبر ۲۰۲۱ در مجله معتبر بین‌المللی Diabetes Therapy منتشر شده است.

در این مطالعه ملی، میزان شیوع دیابت و پیش دیابت بر اساس سن، جنس، منطقه سکونت (شهری یا روستایی)، قومیت، وضعیت اقتصادی افراد، عوامل خطر اجتماعی-جمعیتی مرتبط با آن و میزان آگاهی از دیابت و کنترل قند خون در ایران» را بر روی ۱۶۴ هزار فرد ۳۵ تا ۷۰ سال از نژادهای مختلف ایرانی شرکت کننده در مطالعه ملی آینده‌نگر «کوهورت پرشین» از ۱۸ منطقه جغرافیایی کشور که حداقل طی ۹ ماه گذشته در منطقه خود سکونت داشته‌اند، طی سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ مورد بررسی قرار داده است.

میزان شیوع دیابت و پیش دیابت در ایران

به گفته دکتر رضا ملک زاده، مجری اصلی مطالعه کوهورت پرشین و سرپرست تیم تحقیقاتی مطالعه حاضر، بر اساس یافته‌های این تحقیق، ۱۵ درصد جمعیت بزرگسال ایران مبتلا به دیابت (قند خون ناشتا مساوی یا بیش از ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر) و بیش از ۲۵ درصد در مرحله پیش دیابت (قند خون ناشتای مساوی ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر بر اساس معیارهای سال ۲۰۲۰ انجمن دیابت آمریکا) هستند.

وی میزان شیوع دیابت و پیش دیابت در مردان ایرانی را نیز به ترتیب ۱۳ درصد و ۲۷ درصد و در زنان ۱۷ درصد و ۲۴ درصد اعلام کرد.

افزایش نگران کننده شیوع دیابت در بزرگسالان ایران

نویسنده ارشد مطالعه، شیوع دیابت و پیش دیابت در بزرگسالان ایران را به میزان نگران کننده‌ای در حال افزایش دانست و گفت: شیوع دیابت در بالغین ایران در سال ۲۰۱۱/ ۱۳۹۰، نزدیک به ۱۲ درصد گزارش شده که نسبت به سال ۲۰۰۵/۱۳۸۴، ۳۵ درصد افزایش نشان می‌داد.

چه افرادی بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت و پیش دیابت هستند؟

وی با اشاره به اینکه احتمال ابتلا به دیابت و پیش دیابت با بالا رفتن سن به طور پیوسته افزایش می‌یابد، سنین ۶۵ سال و بالاتر و ۵۵ تا ۶۴ سال را در صدر گروه‌های سنی در معرض خطر دیابت برشمرد و گفت: سن بالا، اضافه وزن و چاقی، شکم بزرگ ، WHR بالا (یکی از شاخص‌های تن سنجی که نسبت دور کمر به لگن را اندازه‌گیری می‌کند) و برخی زمینه‌های قومی خاص، شانس ابتلا به دیابت و پیش دیابت را به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین شانس ابتلا به دیابت و پیش دیابت در جمعیت روستایی نسبت به شهری، در افراد با تحصیلات بالاتر و دارای فعالیت بدنی زیاد ومتوسط، کمتر است.

چند درصد مبتلایان دیابت از بیماری خود خبر داشته‌اند؟

دکتر محمد ابراهیم خمسه، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و نویسنده اول مطالعه حاضر نیز در تشریح دیگر نتایج آن گفت: ۸۰ درصد کل مبتلایان دیابت در این مطالعه، از بیماری خود آگاهی داشته‌اند که نسبت آگاهی از ابتلا به دیابت در جمعیت مردان ۷۷ درصد و در زنان ۸۲ درصد بوده است. دیابت ۲۰ درصد افراد در مطالعه نیز تشخیص داده نشده بود.

وی افزود: آگاهی از ابتلا به دیابت، در بیماران مسن، دارای شکم بزرگ و WHR بالاتر، (در مقایسه با افراد با شاخص توده بدنی طبیعی)، در وضعیت اقتصادی بهتر ، زنان و متاهلین بیشتر است.

چند درصد مبتلایان دیابت موفق به کنترل قند خون شده‌اند؟

رئیس مرکز تحقیقات غدد درون ریز و متابولیسم بزرگسالان دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: مطالعه ملی حاضر همچنین نشان داد: قند خون ۴۱ درصد بیماران مبتلا به دیابت تحت درمان، کنترل شده بود. در بین زنان و مردان تحت درمان نیز، قند خون به ترتیب ۴۴ درصد و ۳۶ درصد تحت کنترل درآمده بود.

نویسنده اول مطالعه افزود: همچنین کنترل قند خون در زنان، افراد چاق، دارای فعالیت بدنی زیاد، افراد دارای تحصیلات بالاتر و دارای برخی زمینه‌های نژادی خاص، به طور قابل توجهی بهتر است.

به گفته رئیس مرکز تحقیقات غدد درون ریز و متابولیسم بزرگسالان دانشگاه علوم پزشکی ایران مطالعه انجام شده نشان داده است کنترل قند خون با افزایش سن کاهش می‌یابد.

بیشترین شیوع دیابت و پیش دیابت در مناطق ایران

وی در تشریج نتایج «شیوع دیابت و پیش دیابت در مناطق مختلف ایران» نیز گفت: بیشترین و کمترین شیوع دیابت در ایران به ترتیب در یزد با ۲۱ درصد و ارومیه با ۸ درصد و بیشترین و کمترین شیوع پیش دیابت نیز در ساری و فسا مشاهده شد.

بیشترین میزان آگاهی از دیابت و کنترل قند خون در کدام مناطق ایران است؟

خمسه افزود: بیشترین و کمترین میزان آگاهی از دیابت به ترتیب در بین ساکنان فسا (۸۹ درصد) و ساری (۶۰ درصد) و بیشترین و کمترین میزان کنترل قند خون نیز به ترتیب در بین ساکنین فسا (۷۰ درصد) و هویزه (۲۷ درصد) مشاهده شد.

بیشترین شیوع دیابت و پیش دیابت در کدام اقوام ایران است؟

خمسه به تشریح میزان شیوع دیابت و پیش دیابت در بین اقوام مختلف ایرانی بر اساس یافته‌های این تحقیق پرداخت و گفت: در مقایسه با قوم فارس به عنوان بیشترین جمعیت مورد بررسی در مطالعه، قوم‌های «بلوچ» و «زابلی» با شانس بالاتر ابتلا به دیابت مواجه بوده و «عشایر ترک» به طور قابل توجهی شانس پایین‌تری برای ابتلا به دیابت داشتند.

وی افزود: همچنین احتمال ابتلا به پیش دیابت در بین «عشایر عرب» بالاتر، و شانس ابتلا به پیش دیابت در قوم «عرب» هم به طور قابل توجهی پایین‌تر است.

میزان آگاهی از ابتلا به دیابت و کنترل قند خون در کدام اقوام بیشتر است؟

وی به میزان آگاهی از ابتلا به دیابت و کنترل قند خون در اقوام ایرانی مورد بررسی در تحقیق حاضر اشاره کرد و گفت: در مقایسه با قوم فارس با بیشترین جمعیت مورد بررسی در این مطالعه، احتمال آگاهی از ابتلای به دیابت، در بین اقوام «بلوچ»، «عرب»، «زابلی» و افراد با «قومیت مختلط» بیشتر است. همچنین «کنترل کافی قند خون» در بین قوم «زابلی» بیشتر و در بین قوم «بلوچ» کمتر است.

فراهم شدن امکان مقایسه جامع شیوع دیابت در اقوام مختلف ایرانی

بر اساس مطالعه حاضر دکتر ملک زاده، مجری اصلی مطالعه ملی کوهورت پرشین و سرپرست تیم تحقیقاتی مطالعه حاضر نیز ایران را ملتی با اقوام گوناگون دانست که در زمینه‌های ژنتیکی، فرهنگی، وضعیت اقتصادی و اجتماعی، آب و هوا و ویژگی‌های جغرافیایی، سبک زندگی و الگوهای رژیم غذایی تفاوت‌های اساسی و گسترده‌ای بین آنها وجود دارد.

وی افزود: بررسی شیوع دیابت در بین اقوام مختلف ایرانی شرکت کننده در مطالعه با توجه به همه عوامل خطر احتمالی در بین آنها صورت گرفته است و تعداد بالای مشارکت کنندگان در این مطالعه، امکان مقایسه جامع شیوع دیابت در بین اقوام مختلف را فراهم ساخته و به شناسایی جمعیت‌های پرخطر کمک می‌کند.

ملک زاده اظهار امیدواری کرد که در مطالعات آینده، علت این تفاوت‌های گسترده و اساسی شیوع دیابت در بین اقوام مختلف ایرانی مورد بررسی قرار گیرد.

مطالعه کوهورت پرشین (PERSIAN) بزرگترین مطالعه ملی مبتنی بر جمعیت آینده‌نگر با مشارکت ۲۰۰ هزار ایرانی از گروه‌های مختلف قومی و نژادی شهری و روستایی است که به رهبری دکتر رضا ملک زاده، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و با مشارکت بیش از ۳۵ تن از متخصصین برجسته از ۲۰ دانشگاه علوم پزشکی کشور با هدف «بررسی اپیدمیولوژی بیماری‌های مزمن غیرواگیر و عوامل خطر بروز آنها و پیشگیری، کاهش شیوع و بار این بیماری‌ها در نظام سلامت ایران» از سال ۲۰۱۴ تاکنون در مناطق شهری و روستایی با نرخ پایین مهاجرت در استان‌های ایران به اجرا درآمده است.

سرعت بالای شیوع دیابت در ایران چالش جدی نظام سلامت در آینده است!

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، دیابت را یکی از چهار بیماری اصلی در بین بیماری‌های مزمن غیرواگیر دانست و گفت: سرعت بالای شیوع دیابت در ایران واقعاً نگران کننده است؛ به طوری که پیش بینی می‌شود که تا ۲۰ سال آینده، ۲۵ درصد مردم ایران مبتلا به دیابت شوند و ۳۵ درصد نیز در مرحله پیش دیابت قرار گیرند.

وی گفت: اگر به سرعت مانع این پیشروی نشویم، نظامت سلامت ایران را با مشکلات بسیار جدی تر عوارض شیوع این بیماری، از بروز سایر بیماری‌های مرتبط با دیابت گرفته تا افزایش هزینه‌های کمرشکن آن برای مردم مواجه خواهد کرد.

ملک زاده تاکید کرد: نظام سلامت ایران باید برنامه پیشگیری از دیابت را به طور جدی در دستور کار قرار دهد و علاوه بر غربالگری افراد دارای عوامل خطر بالا، اطلاع رسانی وسیع درباره لزوم پرهیز از مصرف زیاد مواد قندی و نشاسته‌ای، افزایش تحرک بدنی، حفظ وزن مناسب، کاهش اضافه وزن و چاقی را به طور مستمر دنبال کند.

شیوع دیابت در جهان چه میزان است؟

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: بیماری دیابت، با وجود قابل پیشگیری بودن، بر اساس آخرین پیش بینی‌های انجمن بین‌المللی دیابت (IDF) ۴۶۳ میلیون بزرگسال (۹.۳ جمعیت جهان) را مبتلا کرده است و بر اساس این پیش بینی‌ها، شیوع دیابت تا سال ۲۰۴۵ به ۷۰۰ میلیون نفر (۱۰.۹ درصد جمعیت جهان) افزایش خواهد یافت.

وی همچنین از شیوع پیش دیابت در بین ۳۷۴ میلیون نفر در جهان (۷.۵ درصد جمعیت) خبر داد و گفت: پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۵ میزان شیوع پیش دیابت در جهان، به ۵۴۸ میلیون نفر (۸.۶ درصد جمعیت) افزایش یابد.

مهمترین عوامل خطر بیماری دیابت و نقش آگاهی یابی در پیشگیری از شیوع بیماری

دکتر خمسه فوق تخصص غدد و متابولیسم بزرگسالان و نویسنده اول مقاله نیز اظهار داشت: نتایج مطالعه ملی حاضر نشان داده است شیوع دیابت به طور قابل توجهی بالاتر از تخمین‌های جهانی در ایران طی دهه‌های گذشته بوده و نتایج مطالعه نیز، این نگرانی را اثبات می‌کند.

وی رژیم غذایی ناسالم، بی تحرکی، اضافه وزن و چاقی، مصرف زیاد قند و شیرینی‌جات را از موثرترین عوامل خطر افزایش شیوع دیابت در ایران و این بیماری را از عوامل خطر مهم در بروز بیماری‌های قلبی عروقی، سکته‌های قلبی و مغزی، نارسایی‌های مزمن کلیوی، سرطان‌ها و سایر بیماری‌های مزمن غیرواگیر و از علل مرگ‌های زودرس در کشور دانست.

لزوم انجام تست دوره‌ای قند خون بالا در افراد بالای ۴۵ سال

خمسه با یادآوری اینکه ۲۰ درصد افراد مبتلا به دیابت در مطالعه حاضر، از بیماری خود بی اطلاع بوده‌اند، بر افزایش آگاهی افراد در پیشگیری از دیابت و پیش دیابت و نیز لزوم انجام تست دوره‌ای قند خون در افراد بالای ۴۵ سال بویژه افراد مواجه دارای عوامل خطر یاد شده را ضروری برشمرد.

وی گفت: اطلاع رسانی مداوم پزشکان، مراقبان بهداشتی و رسانه‌ها به افراد در مورد خطرات بسیار جدی دیابت، تاکید و به روزرسانی اطلاعات در مورد میزان شیوع دیابت و پیش دیابت در کشور، تعیین اولویت‌ها و برنامه‌ریزی برای ارائه مراقبت‌های بهداشتی بهتر به افراد در معرض خطر یک نیاز ضروری است.

تعداد قابل توجهی از افراد مبتلا به قند خون بالا موفق به کنترل بیماری نمی‌شوند

به گفته خمسه، نکته دیگر دارای اهمیت، کنترل کافی قند خون در افراد تحت درمان است؛ چرا که درصد قابل توجهی از افراد تحت درمان، به دلایل مختلف موفق به کنترل قند خون نمی‌شوند و شاید در این باره به ابتکار عمل خاصی برای کنترل قند خون در کشور نیاز باشد.